Pneumonija ili upala pluća je oboljenje koje obično nastaje usled infekcije, koja je izazvana od strane različitih mikroorganizama, uključujući bakterije, viruse i gljivice. Pneumonija može zahvatiti jedan ili oba plućna krila i niz simptoma povezanih sa disajnim putevima. Ova bolest može biti ozbiljna, naročito kod starijih osoba, dece, osoba sa oslabljenim imunološkim sistemom i osoba koje imaju hronične bolesti.
Ozbiljnost pneumonije može biti blaga ali i opasna po život.
Bakterijska upala pluća i drugi uzroci
Pneumonija može biti uzrokovana različitim patogenima i izvorima:
- Bakterije (najčešće) – Streptococcus pneumoniae – streptokok pneumonije, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Mycoplasma pneumoniae, Staphylococcus aureus i Legionella pneumophila su bakterije koje najčešće uzrokuju bakterijske pneumonije.
- Virusi – Virus gripa (influenca), respiratorni sincicijalni virus (RSV) i adenovirusi su najčešći uzročnici virusnih pneumonija.
- Gljivice – Histoplasma, Coccidioides i Cryptococcus mogu uzrokovati pneumoniju, naročito kod osoba sa oslabljenim imunološkim sistemom.
- Aspiracija stranih tela – pneumonija može nastati i kad strano telo (kao što je hrana, tečnost ili pljuvačka) uđe u pluća, što može izazvati infekciju
- Zaraza u bolnici – intrahospitalne infekcija – je pneumonija koja se javlja u bolnici, kod osoba sa oslabljenim imunološkim sistemom, zbog toga što je bolnica uvek puna raznih virusa i bakterija, osobe sa slabim imunitetom su uvek u riziku od nastanka intrahospitalnih infekcija (pneumonije)
Klinička slika - simptomi upale pluća
Kao i kod većine infektivnih oboljenja i pneumonija se karakteriše prisustvom nespecifičnih i specifičnih simptoma. Opšti simptomi (nespecifični) u pneumoniji slični su kao kod prehlade ili gripa, ali razlika je u tome što traju duže, i takođe simptomi pneumonije mogu varirati u zavisnosti od uzročnika, starosne dobi i opšteg zdravstvnog stanja pacijenta. Među najčešće simptome spadaju:
- Kašalj – obično je produktivan, s iskašljavanjem sluzi koja može biti zelena, žuta ili čak crvena (krvava). Suvi kašalj može postojati kod pneumonije, ali češće se javlja produktivan kašalj (s iskašljavanjem sekreta), posebno kod tipične bakterijske pneumonije (kao što su Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, itd.).
- Groznica i drhtavica – visoka temperatura i znojenje.
- Bol u plućima pri kašljanju
- Dispneja (otežano disanje) – bol u plucima pri udahu
- Kratak dah
- Umor i slabost
- Zbunjenost
- Bolovi u mišićima
- Glavobolje
- Gubitak apetita.
Kod infekcija izazvanih pneumokokom ili stafilokokom teška klinička slika može se razviti u toku nekoliko sati, dok je kod pneumonije, prouzrokovane mikoplazmom, razvoj produžen na dve do tri nedelje.
U početku bolesti ispljuvak je oskudan ili ga nema, a u daljem toku bolesti postaje gnojav. Visoka temperatura i drhtavica česti su kod mladih osoba, od kojih trećina ima herpes na usnama. Temperatura postepeno raste i može biti veoma visoka, ali je izuzetno retko praćena drhtavicom. Kašalj se obično javlja nakon 3 do 4 dana i uglavnom, je suv i iritabilan.
Dijagnoza pneumonije
Dijagnoza pneumonije se postavlja nakon kliničkog pregleda, na osnovu simptomatologije i fizikalnog pregleda. Osim toga, lekar će možda zatražiti i dodatna dijagnostička istraživanja.
- Fizikalni pregled – lekar osluškava pluća stetoskopom, gde se mogu čuti abnormalni zvukovi, kao pucketanje, penušav šum, zviždanje što ukazuje na prisustvo tečnosti i/ili upale u plućima
- Rendgenski snimak pluća – jedan od najvažnijih testova za dijagnozu pneumonije
- Laboratorijski testovi:
- Krvne analize – povišen broj belih krvnih zrnaca ukazuje na postojeću infekciju
- Analiza ispljuvka – može pomoći u identifikaciji uzročnika pneumonije
- PCR testovi – kod virusa poput gripa ili COVID-19, PCR test može potvrditi uzročnika.
CRP kod pneumonije – tipične vrednosti:
Normalan CRP: do 5 mg/L
Blago povišen: 5–40 mg/L (može biti kod virusnih infekcija ili blažih stanja)
Umereno povišen: 40–100 mg/L (može biti kod atipičnih bakterija, početak bakterijske pneumonije)
Jako povišen: preko 100 mg/L – najčešće kod tipične bakterijske pneumonije (Streptococcus pneumoniae, Klebsiella, itd.)
- CT skener – u nekim slučajevima, naročito kod ozbiljnih ili komplikovanih infekcija, CT skener pluća se koristi za prikaz detaljnije slike
Najbolji lek za upalu pluća
Lečenje pneumonije zavisi od tipa uzročnika i težine bolesti
- Antibiotici – kod bakterijskih pneumonija, kao terapija se daju antibiotici, tip antibiotika, koji će se koristiti se odredi pomoću antibiograma (analizom ispljuvka) i prema tome se odredi tačno, koji antibiotik je najbolji za korišćenje, u nekim slučajevima može biti potrebno koristiti širok spektar antibiotika dok se ne potvrdi specifičan uzročnik.
- Antivirusni lekovi – ako je pneumonija uzrokovana virusima, kao što je grip, antivirotici mogu biti efikasni, ali samo ako se počnu koristiti rano, obično unutar prvih 48 sati od početka simptoma.
- Simptomatska terapija -lekovi koji se koriste za smanjivanje određenih simptoma, kao naprimer lekovi protiv bolova (kao što je paracetamol) i lekovi za smanjenje temperature (antipiretici) mogu pomoći u ublažavanju simptoma
- Oksigenoterapija – u težim slučajevima pneumonije, kada postoji otežano disanje i smanjenje nivoa kiseonika u krvi, može biti potrebna terapija kiseonikom.
- Hospitalizacija – pacijenti sa teškom pneumonijom, stariji ljudi, osobe sa oslabljenim imunitetom ili sa ozbiljnim komorbiditetima mogu zahtevati hospitalizaciju zbog intenzivnijeg lečenja i praćenja.
- Rehabilitacija pluća – u nekim slučajevima, posebno kod starijih osoba, pneumonija može izazvati dugoročne posledice i smanjenje plućne funkcije, što može zahtevati rehabilitaciju.
Izuzetak predstavlja atipična pneumonija, koja se leči antibioticima i to najčešće azitromicinom, jednom tabletom u toku dana.
Faktori rizika, prevencija i komplikacije
Svako može da oboli od upale pluća, ali dve starosne grupe sa najvećim rizikom su:
- Deca (stara do 2 godine)
- Starije osobe (iznad 65 godina života)
Ostali faktori rizika uključuju:
- Hospitalizacija – osoba ima veći rizik da dobije upalu pluća ako se nalazi u bolničkoj jedinici intenzivne nege, posebno ako je na aparatu koji joj pomaže da diše (ventilator) – intrahospitalna infekcija
- Postojanje hronične bolesti – veća je verovatnoća da će osoba dobiti pneumoniju ako ima astmu, hroničnu opstruktivnu bolest pluća (HOBP) ili bolest srca;
- Pušenje
- Oslabljeni imunitet sistem – oni koji imaju HIV/AIDS, osobe koje primaju hemoterapiju ili imaju transplantaciju, izloženi su većem riziku da obole od upale pluća.
Prevencija pneumonije
Postoje nekoliko metoda, koje mogu doprineti ka prevencije od nastanka upale pluća:
- Vakcinacija – osobama iznad 65 godina života, osobama sa oslabljenim imunitetom i osobama sa hroničnim bolestima se preporučuje da se redovno vakcinišu protiv gripa, da bi se smanjila šansa za dobijanje upale pluća
- Lična higijena – Redovno pranje ruku ili korišćenje sredstva za dezinfekciju ruku, koje je na bazi alkohola smanjije rizik od nastanka pneumonije
- Ne konzumiranje cigareta – Pušenje oštećuje pluća i oslabljuje ih u borbi sa respiratornim infekcijama
- Vođenje zdravog načina života – dovoljan san, redovno vežbanje i zdrava ishrana
Komplikacije pneumonije
Iako pneumonija može biti izlečiva, u težim slučajevima mogu se javiti komplikacije, naročito ako nije pravovremeno lečena:
- Sepsa – infekcija se može proširiti u krvotok i izazvati sistemsku infekciju
- Pleuritis upala plućnog omotača koja može izazvati bol u grudima i otežano disanje.
- Apces pluća – formiranje gnojnog čvora u plućima.
- Respiratorna insuficijencija – teška pneumonija može uzrokovati nedostatak kiseonika u krvi, što može zahtevati mehaničku ventilaciju
Poliklinika ORTO MD
SPECIJALISTIČKA ORDINACIJA ZA ORTOPEDIJU
Futoška 117,
21000, Novi Sad,
Telefon: +381 (21) 382 20 93
Email: ortopedijamd@gmail.com
